Pozbawienie praw rodzicielskich – co to jest?

Pozbawianie praw rodzicielskich to potoczna nazwa dla pozbawienia rodziców władzy rodzicielskiej.

Jest to najdalej idący instrument ingerencji we władzę rodzicielską. Można ją bowiem również ograniczyć.

Wniosek o pozbawienie władzy rodzicielskiej

Wniosek o pozbawienie praw rodzicielskich (władzy) można złożyć  w odrębnym postępowaniu, jak również rozstrzygnięcie o władzy rodzicielskiej  może nastąpić w wyroku orzekającym rozwód, separację, unieważnienie małżeństwa.

Czym jest władza rodzicielska ?

Kodeks rodzinny i opiekuńczy nie zawiera definicji władzy rodzicielskiej.

Przyjmuje się, że jest to całokształt uprawnień i obowiązków rodziców względem małoletniego dziecka.

Koncepcja władzy rodzicielskiej opiera się na fakcie naturalnej niezaradności i niedojrzałości dziecka, które potrzebuje pomocy, ochrony i ukształtowania.

Jako elementy władzy rodzicielskiej wymienia się obowiązek i prawo rodziców do:

• wykonywania pieczy nad osobą i majątkiem dziecka
• do wychowania dziecka z poszanowaniem jego godności i praw,
• reprezentacji dziecka.

Pozbawienie władzy rodzicielskiej – kiedy?

Do powodów pozbawienia władzy rodzicielskiej należą:

• trwała przeszkoda w wykonywaniu władzy rodzicielskiej;
• nadużycie władzy rodzicielskiej;
• rażące zaniedbanie obowiązków rodziców względem dziecka;

Sąd może również pozbawić władzy (fakultatywnie- może, ale nie musi) w przypadku: nieustanie przyczyn umieszczenia dziecka w pieczy zastępczej mimo udzielonej rodzicom pomocy, w szczególności trwałe nieinteresowanie się dzieckiem.

Do najczęściej spotykanych w praktyce sytuacji skutkujących pozbawieniem władzy rodzicielskiej, należy brak kontaktu z dzieckiem ze strony rodzica wraz z bezskutecznym postepowaniem egzekucyjnym alimentów.

Często do wskazanych okoliczności należą problemy z porozumieniem się rodzica stale opiekującego się dzieckiem, z którym mieszka z drugim rodzicem w przypadkach takich, jak konieczność zapisu dziecka do przedszkola czy szkoły, wyrażenia zgody na leczenie bądź zabieg medyczny czy też złożenie wniosku o wydanie dokumentu paszportowego.

Trwała przeszkoda w wykonywaniu władzy rodzicielskiej

Trwała przeszkoda to taka, która wysoce prawdopodobne, że będzie istniała przez długi czas.

Przykładem takiej sytuacji może być wyjazd jednego z rodziców na stałe poza granice kraju, czy długotrwałe pozbawienie wolności.

Może być to również spowodowane  wieloletnim brak zainteresowania sprawami dziecka przez rodzica.

Przyczynę może również stanowić ciężka i długotrwała choroba uniemożliwiająca wykonywanie władzy rodzicielskiej, która uniemożliwia sprawowanie władzy rodzicielskiej and dzieckiem.

Nadużycie władzy rodzicielskiej, jak i rażące zaniedbanie obowiązków rodziców względem dziecka

Zarówno nadużycie władzy rodzicielskiej, jak i rażące zaniedbanie obowiązków rodziców względem dziecka sprowadzają się do zawinionego naruszania obowiązków rodzicielskich.

Statystycznie najczęstszą przyczyną tego stanu rzeczy jest alkoholizm rodzica, czy tez jego sposób życia oraz wykorzystywanie dziecka fizycznie lub psychicznie (np. stosowanie kar fizycznych, czyny nierządne, wychowywanie we wrogim nastawieniu do drugiego rodzica.

Istotne jest przy tym to, że zaniedbanie to musi być poważne (rażące).

Jest to pojęcie nieostre, każdorazowo oceniane przez sąd na gruncie danego przypadku. Zaniedbania o innym stopniu ciężaru lub nasilenia mogą powodować nie pozbawienie władzy rodzicielskiej ale jej np. ograniczenie na podstawie art. 109 kro.

Co istotne, pozbawienie praw rodzicielskich mogą uzasadniać także zaniedbania o mniejszym ciężarze, jeżeli nabierają cech uporczywości i niepoprawności.

Pozbawienie praw rodzicielskich tylko jednego rodzica

Możliwe jest pozbawienie praw rodzicielskich tylko jednego rodzica np. ojca. Pozbawienie władzy rodzicielskiej może być również orzeczone wobec każdego z rodziców.

Kontakty rodzica z dzieckiem a pozbawienie władzy rodzicielskiej

Istotny jest również fakt, iż rodzice pozbawieni władzy rodzicielskiej nie tracą prawa do kontaktów z dzieckiem.

Kontakty z dzieckiem to nie tylko prawo rodzica, ale też jego obowiązek, nawet pomimo pozbawienia władzy rodzicielskiej.

Kontaktów z dzieckiem sąd może zakazać jedynie w sytuacji, w której kontakt ten zagraża życiu, zdrowiu, bezpieczeństwu lub wpływa demoralizująco na dziecko.

Jest to odrębne postępowanie- o kontakty z dzieckiem. Mogą być one połączone.

Alimenty a pozbawienie władzy rodzicielskiej

Nie wygasa wówczas obowiązek alimentacyjny rodziców wobec dziecka. Oznacza to, ze obowiązek alimentacyjny jest wciąż aktualny.  Alimenty są niezależne od władzy rodzicielskiej, jej ograniczenia czy pozbawienia.

Przywrócenie władzy rodzicielskiej

W przypadku ustania przyczyn pozbawienia władzy rodzicielskiej rodziców, sąd może ją przywrócić. Nie jest to rozstrzygnięcie, które będzie obowiązywało już zawsze. Jeśli zmienią się okoliczności zawsze można wystąpić o zmianę orzeczenia sądu.