Uchylanie się od alimentów – czy jest przestępstwem?

 

Uchylanie się od płacenia alimentów jest uznawane za przestępstwo w wielu krajach, w tym w Polsce. W polskim kodeksie karnym jest to przestępstwo z art. 209 Kodeksu karnego, zwanego również „niedopełnianiem obowiązku alimentacyjnego” czy „niealimentacji”.

Zgodnie z tym artykułem, kto, mając obowiązek alimentacyjny, nie dopełnia go, mimo że jest w stanie, podlega grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do roku. 

W celu ustalenia czy dana osoba jest winna przestępstwa niedopełniania obowiązku alimentacyjnego, konieczne jest przeprowadzenie postępowania sądowego.

Sąd ustala, czy dana osoba miała obowiązek alimentacyjny, czy uchylała się od niego co najmniej przez trzy świadczenia okresowe, czy uchylenie się od jego spełnienia było celowe i świadome.

 

Obowiązek alimentacyjny

Przepis art. 209 wskazuje cztery źródła obowiązku alimentacyjnego:

  1. orzeczenie sądowe albo
  2.  ugoda zawartą przed sądem lub
  3. ugoda zawarta przed innym organem albo też
  4. inna umowa.

Innymi słowy, obowiązek zapłacenia alimentów musi być potwierdzony jednym z ww. dokumentów.

Jeśli nimi nie dysponujesz skorzystaj z naszego wzoru pozwu o alimenty (kliknij tutaj) celem uzyskania podstaw do niniejszej sprawy.

Uchylanie się od alimentów przez 3 świadczenia okresowe a niezapłacenie alimentów przez 3 miesiące

Uchylenie się od alimentów- czy jest przestępstwem zawsze?

W aktualnym stanie prawnym dla bytu przestępstwa z art. 209 § 1 konieczne jest, aby łączna wysokość zaległości powstałych wskutek uchylania się od wykonania obowiązku alimentacyjnego stanowiła równowartość co najmniej trzech świadczeń okresowych albo jeżeli opóźnienie zaległego świadczenia innego niż okresowe wynosi co najmniej 3 miesiące.

Na przykład w sytuacji, gdy na sprawcy ciąży obowiązek alimentacyjny ustalony w wysokości 1500 zł miesięcznie, a wpłaca on jedynie po 500 zł miesięcznie, wówczas po 5 miesiącach wysokość zaległości będzie wynosiła 5000 zł, tak więc znamiona przedmiotowe zostaną zrealizowane (gdyż równowartość co najmniej trzech świadczeń okresowych wynosi 4500 zł).

W przypadku opóźnienia zaległego świadczenia innego niż okresowe musi ono wynosić co najmniej 3 miesiące (widać tu  wyraźne nawiązanie do rozumienia znamienia uporczywości na gruncie sprzed nowelizacji art. 209 k.k. dokonanej ustawą z 23.03.2017 r.).

W przypadku uchylenia się od płacenia alimentów, osoba uprawniona do ich otrzymania może skorzystać z pomocy prawnika, który pomoże w prowadzeniu postępowania alimentacyjnego i egzekucji należności alimentacyjnych.

 

Celowe uchylanie się od alimentów

Celowe uchylanie się od płacenia alimentów oznacza sytuację, gdy osoba mająca obowiązek płacenia alimentów świadomie i z premedytacją unika ich płacenia. Może to być np. zaniechanie pracy lub ukrywanie swojego majątku w celu uniknięcia wykonywania obowiązku alimentacyjnego.

Jak słusznie zauważył Sąd Najwyższy w uchwale z 9.06.1976 r., VI KZP 13/75, OSNKW 1976/7–8, poz. 86: „Uchylanie się od obowiązku łożenia na utrzymanie osoby uprawnionej do alimentacji zachodzi wtedy, gdy zobowiązany mając obiektywną możliwość wykonania tego obowiązku, nie dopełnia go ze złej woli” (por. również wyrok SN z 5.01.2001 r., V KKN 504/00, Prok. i Pr.-wkł. 2001/6, poz. 3, oraz wyrok SA we Wrocławiu z 16.03.2016 r., II AKa 7/16, LEX nr 2025526).

Podobny pogląd wyraził Sąd Najwyższy w postanowieniu z 17.04.1996 r., II KRN 204/96, Prok. i Pr.-wkł. 1996/11, poz. 4: „W pojęciu «uchyla się» mieści się negatywny stosunek psychiczny osoby zobowiązanej do wykonania nałożonego na nią obowiązku, który sprawia, że mimo obiektywnej możliwości jego wykonania, sprawca tego obowiązku nie wypełnia, gdyż wypełnić nie chce lub też zlekceważył obowiązek nałożony wyrokiem. Ten negatywny stosunek winien być wykazany stosownymi dowodami”. Por. też postanowienie SN z 7.11.2017 r., II KK 211/17, LEX nr 2417590.

Nie można zaliczyć tutaj sytuacji gdy brak możliwości zapłaty alimentów wynika z choroby, czy pozbawienia wolności.

Egzekucja nie zapłaconych alimentów przez komornika

 

W przypadku celowego uchylania się od płacenia alimentów, osoba uprawniona do ich otrzymania może zwrócić się do komornika z wnioskiem o egzekucję należności alimentacyjnych. W tym celu można zastosować różne środki, takie jak np. zajęcie wynagrodzenia dłużnika, zajęcie rachunków bankowych czy zajęcie mienia.

 

Artykuł 209 § 1a ustanawia kwalifikowany typ przestępstwa niealimentacji. Surowszej odpowiedzialności podlega ten, kto uchylając się od wykonania obowiązku alimentacyjnego z § 1, naraża osobę uprawnioną na niemożność zaspokojenia podstawowych potrzeb życiowych.